TL;DR - Kısa Cevap ve Çıkarımlar

• Bitcoin kumar mı? Cevap: Nasıl yaptığınıza bağlı. Kısa vadede kaldıraçla, şans odaklı, plansız işlem yaparsanız kumara benzer; uzun vadeli, kural bazlı, ölçülü bir payla tutarsanız yatırım davranışına yaklaşır.
• Kumarın ayırt edeni: kısa vade, sonuç odaklı (süreç değil), tekrar eden risk, negatif beklenti. Yatırımın ayırt edeni: uzun vade, kural ve süreç, pozitif beklentiyi hedefleme ama garanti yok.
• Pratik sınır: Net servetinizin %1-5’i aralığı çoğu kişi için makul risk. Kaldıraç (özellikle 5x+), marjin, perpetüel sözleşmeler: yeni başlayanlar için hayır.
• Bekle-gör: Bitcoin %50-80 düşüşler yaşatabilir. Dayanamam diyorsanız, izlemede kalın. Uykunuzu bölen pozisyon doğru değildir.
• Türkiye bağlamı (2025): Kripto hizmet sağlayıcıları SPK denetimine doğru giderken, vergi ve lisans çerçevesi netleşiyor. İşlem öncesi güncel mevzuatı kontrol edin.

Bitcoin Kumar mı, Yatırım mı? Karar Çerçevesi

Bu soruya kestirme bir “evet/hayır” yok. Ama doğru bir çerçeve var. Ben Eskişehir’de, maaş gününde Porsuk kıyısında kahvemi içerken bile uyguladığım üçlü test şöyle: amaç, yöntem, ölçü.

1) Amaç: Şans mı, tez mi?

• Eğer amacınız kısa sürede ikiye katlamaksa, kararlarınız haber akışına ve şansa bağlanıyorsa, bu kumar davranışıdır.
• Eğer amacınız “tarihi dalgalanmayı göze alıp, sınırlı arzlı bir dijital varlığın uzun vadeli benimsenmesine küçük payla ortak olmak” ise bu bir yatırım tezi sayılır. Teziniz yazılı olmalı: neden alıyorsunuz, ne kadar sürede, hangi şartta satarsınız?

2) Yöntem: Süreç var mı?

• Kumar: içgüdüyle işlem, rastgele zamanlama, kaldıraç, stop yok, “bir kere daha denerim”.
• Yatırım: planlı alım (örn. aylık DCA), pozisyon büyüklüğü kuralı, saklama planı (borsa vs cüzdan), vergisel kayıt, sat/sürdür koşulları.

3) Ölçü: Pozisyon-boyutu ve risk

• Tek işlemde net servetin %10+ riske atılıyorsa, sonuç iyi olsa bile davranış kumara yakındır.
• Basit kural: tek kripto varlığa ayrılan pay çoğu kişi için %1-5 arasında. 0.5% ile başlamak, “dayanıklılık testi” gibidir.

Beklenen değer ve volatilite

Casino oyunlarının beklenen değeri negatif (ev avantajı). Bitcoin’de beklenen değer garanti değildir; geçmişte büyük yükselişler olduğu gibi, %80’e varan düşüşler de oldu. Bank for International Settlements (BIS, 2022) perakende yatırımcıların üçte ikisinden fazlasının kripto işlemlerinde zarar yazdığını buldu. Neden? Volatilite, kaldıraç ve FOMO. Yani, negatif bir “ev avantajı” yok ama çoğu insanın davranışı bu avantajı kendine karşı çeviriyor.

Zaman ufku

• Gün içi/haftalık: Kumar davranışına kayma riski yüksek. Süreç tasarımı ve disiplin şart.
• 3-5 yıl ve üstü: Temel tez taşıyan yatırım davranışına daha yakın. Ama asla garanti değil.

Kaldıraç: En hızlı yol ayrımı

• Perpetüel sözleşmeler ve 5x-20x kaldıraç, yeni başlayanlar için kumar eşleniği. Küçük bir ters hareket tüm hesabı silebilir.
• Kaldıraç kullanmayın. Nakit alın, kaldıraçsız tutun. Gerekirse risk küçültün.

Duygu yönetimi: Kumar dürtülerine fren

• “Kaçan trene atlama” (FOMO): En yüksekten aldırır. Kural: yükselişte değil, planlı periyotlarda al.
• “Zararı kurtarma” (martingale): Kaybı ikiye katlayarak kovalamayın. Bu kumarın klasiğidir.

Basit karar ağacı

• 1) 80% düşüşe dayanır mısın? Hayır: almayabilirsin. Evet: 2’ye geç.
• 2) Kaldıraç kullanacak mısın? Evet: yapma. Hayır: 3’e geç.
• 3) Yazılı planın var mı (boyut, alım sıklığı, saklama, sat koşulları)? Hayır: plan yaz. Evet: küçük başla.

Adım Adım: Sağlam Bir Plan, Örnekler ve Hatalar

Şimdi bunu günlük hayata indirelim. Aşağıdaki adımlar, “yatırım davranışına yaklaşmak” içindir. Yine de bu bir kişisel finans tavsiyesi değil; kendi durumunu, yasal ve vergisel gereklilikleri kontrol et.

Adım 1 - Tutar ve sınır

• Net servetinin (borçlar düşüldükten sonra) %1-5’i arasıyla başla. Yeniysen %1-2 iyidir.
• Tek seferde değil, 6-12 aya yay (DCA: aylık/haftalık küçük alımlar).
• Tek varlığa yüklenme. Bitcoin dışı altcoin’ler ek risk katar; yeni başlayan için şart değil.

Adım 2 - Kaldıraçsız kal

• Vadeli, opsiyon, marjin; hele perpetüeller: yeni başlayan için kırmızı çizgi.
• Stop-loss? Spot alımda şart değil. Asıl stop pozisyon boyutudur.

Adım 3 - Saklama ve güvenlik

• Kısa vadede borsada küçük tutar, uzun vadede kendi cüzdanın. Donanım cüzdan + seed kelimeler güvenli yerde.
• 2FA, kimlik avına dikkat, e-posta güvenliği. “Destek” diye yazan sahte profillere asla seed verme.

Adım 4 - Kayıt ve vergi

• Her işlemi tarih-tutar ekran görüntüsüyle sakla. Vergi konusu Türkiye’de netleşiyor; mevzuat güncellenebilir.
• Yıl sonunda işlemlerini özetleyen bir tablo çıkar. Gerekirse mali müşavirle görüş.

Adım 5 - Çıkış kuralları

• Sat koşulu önceden: örn. hedef portföy payı üstüne çıkınca fazla kısmı sat (rebalans), ya da hedef yaşam hedefi için belirli yüzdeleri çek.
• Panikte satma: Piyasa paniğinde alım durabilir, ama panikte satış genelde pahalıdır.

Somut örnekler

• Ayça (düzenli gelir, risk düşük): Net servet 500.000 TL. Bitcoin payı %2 (=10.000 TL). 10 ay boyunca ayda 1.000 TL DCA. Kaldıraç yok. Saklama donanım cüzdanda. Hedef: 5 yıl. Bu davranış yatırım çizgisine yakın.
• Baran (heyecan peşinde): 50.000 TL hesabı 10x kaldıraçla işliyor. İki gün içinde %10 ters hareket hesap sıfırladı. Bu, kumar davranışıdır.
• Elif (orta yol): %3 payla başladı, fiyat %70 düştü. Ek alım yerine planı korudu, portföy payı aşıldığında rebalans yaptı. Uykusu bölünmedi. Davranış yatırımı andırıyor.

Basit kurallar (cheat-sheet)

• “Uyku testi”: Uykunu bozuyorsa çok büyüksün. Hemen küçült.
• “Asansör kuralı”: Bitcoin yukarı merdiven, aşağı asansör. Bunu bil, ona göre boyutlandır.
• “Tek tuş yok”: Kimse dip/tepeyi bilemez. DCA bu yüzden var.
• “Kaldıraç yok”: Tekrar. En çok burada yanıyoruz.
• “Kayıt tut”: Vergi ve bütçe için şart.

Yaygın hatalar ve çözüm

• Hata: Sosyal medyada “bu sefer farklı” söylemine kapılmak. Çözüm: Kendi yazılı planın, kaynakların ve sınırların.
• Hata: Sadece fiyat izlemek. Çözüm: Ayda 1 gün “portföy günü”: işlem dökümü, hedef pay kontrolü, güvenlik kontrol listesi.
• Hata: “Zararı çıkarma” için boyutu artırmak. Çözüm: Boyut sabit, takvim sabit. Psikolojiyi planla yen.

Kanıt ve gerçeklik dozu

BIS (2022) perakende yatırımcıların çoğunun kriptoda zarar ettiğini yazdı. 2021-2022 döngülerinde %70-80’lik geri çekilmeler yaşandı. Bu, “yatırım değil” demek değil; “yüksek riskli, yanlış davranılırsa kumar” demek. Akademik literatür de Bitcoin’in günlük oynaklığının hisse senetlerinin birkaç katı olduğunu gösteriyor (çeşitli 2018-2023 çalışmalar). Bu sayıları kabullenmeden plan yapılmaz.

Mini-SSS, Karşılaştırmalar ve Sonraki Adımlar

Bitcoin ve kumar arasındaki farklar (kısa liste)

• Beklenen değer: Kumar oyunları negatif; Bitcoin’de garanti yok, dağılım geniş.
• Temel dayanak: Kumar saf şans; Bitcoin’in ağı, arz kuralı (21 milyon), benimsenme dinamikleri var.
• Zaman ufku: Kumar kısa; yatırım uzun vade.
• Kontrol edilebilirlik: Boyut ve süreç senin elinde. Kumarhanede ev avantajını değiştiremezsin.

Türkiye 2025 notları (güncellik uyarısı)

• 2024’te TBMM’den geçen düzenlemelerle kripto varlık hizmet sağlayıcılarında lisans ve denetim çerçevesi güçlendi. Yetkili kurumlar (örn. SPK) rol üstleniyor. Detaylar güncellenebilir; işlem öncesi resmi duyuruları kontrol et.
• Vergi: Kripto kazançlarının vergilendirilmesi çerçevesi netleşiyor/yenileniyor olabilir. İşlem kayıtlarını tut, gerekirse mali müşavire danış.
• Uyum: Kara para aklama ile mücadele (AML/KYC) kontrolleri sıkılaştı; borsalarda kimlik doğrulama bekle.

SSS

• “Bitcoin kumar mı?” Plansız, kaldıraçlı kısa vadeli işlem için evet, yatırım gibi davranmak için hayır. Davranış belirler.
• “Sadece 500 TL ile anlamlı olur mu?” Eğitim için olur. Ama amaç öğrenmek; zengin olmak değil. Tutar küçükse, öğrenmeyi maksimize et: DCA, güvenlik, kayıt.
• “Altcoin mi Bitcoin mi?” Yeniysen Bitcoin dışına çıkma. Altcoin’ler daha volatil; kumar davranışına iter.
• “Stabil coin tutmak güvenli mi?” Fiyatı sabit hedeflenir ama ihraç riski ve düzenleme riski var. Banka mevduatı alternatifi değildir.
• “Hedging yapayım mı?” Yeniysen karmaşık hedge’ler (opsiyon, vadeli) risk ekler. Boyut küçültmek en iyi korunma.

Karar kontrol listesi (tek sayfa)

• Amaç yazılı: neden BTC, ne kadar süre? [ ]
• Boyut: net servetin % kaç? (hedef %1-5) [ ]
• Kaldıraç: 0x mı? [ ]
• Alım planı: aylık/haftalık DCA tarihi? [ ]
• Saklama planı: borsa + donanım cüzdan, seed güvenliği? [ ]
• Kayıt ve vergi: ekran görüntüsü, özet tablo? [ ]
• Satış/çekim kuralları: hedef oran, rebalans? [ ]

Basit formüller ve kurallar

• Portföy payı kuralı: BTC payı = Min(%5, uykusuz kalmadan taşıyabildiğin oran).
• DCA örneği: 12 ayda hedef 24.000 TL ise, ayda 2.000 TL; fiyat koşullarına bakmadan aynı gün al.
• Risk-of-ruin sezgisi: Kaldıraç arttıkça sıfırlanma olasılığı hızla yükselir; kaldıraçsız spot alımda risk kayıp yüzdesiyle sınırlı, kaldıraçta sınırsız olabilir.

Senaryoya göre sonraki adımlar

• “Yeni başladım, hata yapmak istemiyorum”: Bir ay oku, plan yaz. Sonraki ay %0.5-1’le DCA başlat. 6 ay kaldıraçsız kal.
• “Zaten aldım, huzursuzum”: Portföy payına bak. Uyku testini geçmiyorsa, hedef orana indir. DCA’yi durdur, planı güncelle.
• “Kaldıraçla yakalandım”: Kaldıracı kapat, zararı kabul et, spot moduna geç. Bir ay işlem yapma, okuma listesi ve güvenlik kur.
• “Uzun vadeciyim, ama vergi ve saklama kafamı karıştırıyor”: İşlem kayıtlarını topla, basit bir excel oluştur, donanım cüzdanı öğren. Gerekirse uzmanla konuş.

Kapanış niteliğinde netlik

Bitcoin, bir teknoloji-deneyi iken küresel bir “değer saklama” adayı oldu; ama yol dengesiz. Bu dengesizlik, davranışımızı belirleyici kılıyor. Eğer şans kovalamak için giriyorsan, bu kumara döner. Eğer küçük, planlı, uzun vadeli ve kaldıraçsız ilerliyorsan, yatırım davranışına yaklaşırsın. Gerisi, gece başını yastığa koyduğunda kalbinin hızına bakar. Benim kuralım basit: uykumu bozan hiçbir pozisyonu taşımam.