Dijital Faiz Dinen: Kripto ve Staking Gelirlerinin Helal Olup Olmadığı

Son yıllarda kripto para birimleri ve staking gibi dijital kazanç yolları popüler oldu. Ama bu yeni gelir modelleri dini açıdan nerede duruyor? Birçok kişi, faiz (riba) kavramıyla ilişkilendirerek sorular soruyor. Bu yazıda, İslam'ın faiz anlayışıyla dijital faiz kavramını karşılaştırıyor, uzman görüşlerini aktarıyor ve pratik bir yol haritası sunuyoruz.

İslam’da Faiz (Riba) Nedir ve Nasıl Tanımlanır?

Kur'an’da riba, bir borç verilmesi üzerine alınan ek tutar olarak tanımlanır ve kesinlikle haram kabul edilir. Bu yasak, sadece para üzerinden alınan garantili kazançları kapsar; risk, zaman ve iş gücü gibi faktörler göz önüne alınmaz. Dolayısıyla faiz, önceden belirlenmiş ve değişmeyen bir getiri sağlar.

Öte yandan, şeffaf bir iş modeliyle ortaklık, kar‑zarar paylaşımı ve risk‑temelli getiriler genelde helal kabul edilir. İslam hukuku bu iki yaklaşımı ayırarak, kazancın arkasındaki ekonomik faaliyetin niteliğine bakar.

Kripto Faiz, Staking ve Yield Farming: Helal mi Haram mı?

Kripto dünyasında "faiz" kelimesi genellikle "staking" ya da "yield farming" gibi terimlerle eş anlamlı kullanılmaktadır. Staking, bir blockchain ağına token koyarak doğrulama hakkı kazanıp, karşılığında ağdan ödül almayı içerir. Bu ödül, ağa sağlanan hizmet (işlem onayı, güvenlik) karşılığıdır; dolayısıyla bir nevi hizmet karşılığıdır.

Birçok İslam alimi, staking'i "iş ortaklığı" olarak görür ve eğer ödül önceden belirlenmiş bir oranla sabit kalmıyorsa, risk bileşeni olduğu sürece helal olabileceğini savunur. Ancak, "sabit faiz" olarak tanımlanan ve önceden belirlenen %5‑%10 gibi oranlarla geri ödenen kripto mevduatları (örneğin bazı merkezi platformların sunmuş olduğu "kripto tasarruf hesabı") riba ile aynı yapıdadır ve haram kabul edilir.Yield farming ise likidite havuzlarına token yatırıp, havuzdaki diğer kullanıcıların işlemlerinden pay almayı içerir. Bu modelde de getiri, havuzdaki işlem hacmi ve risk dağılımına bağlıdır. Şartları karşılıyorsa, yani kar‑zarar ortaklığı hâlinde ise, helal sayılabilir.

Buradaki kritik nokta, getirinin garantili olup olmadığıdır. Garantili, önceden belirlenmiş bir yüzde üzerinden ödeme yapılması riba riski taşır. Değişken, risk‑temelli ve hizmet karşılığı bir kazanç ise genelde İslami kurallara uygundur.

Dolayısıyla, dijital faiz olarak adlandırılan bir hizmeti değerlendirirken şu soruları sormak gerekir: 1) Getiri önceden sabit mi? 2) Bu getiri bir hizmet (ağ güvenliği, işlem onayı) karşılığı mı? 3) Kullanıcı riski var mı?

Eğer cevaplar 1) hayır, 2) evet, 3) evet ise, büyük ihtimalle helal bir kazanç modelidir.

Unutmayın ki, İslam alimlerinin görüşleri farklılık gösterebilir. En güvenilir karar, güvenilir bir din bilgini ya da şeriat uzmanıyla görüşmek olacaktır.

Sonuç olarak, dijital dünyada kazanç sağlamak mümkündür ve helal bir yol izlemek için sadece sabit faiz ürünlerinden kaçınmak yeterli değildir; aynı zamanda hizmet temelli, risk‑paylaşımlı platformları tercih etmek gerekir.